Vak: Psychologie van de groep - groepsinterventies credits: 30

Inleiding
Op een basisschool worden te veel kinderen gepest, de directie vraagt je om voor de leerkrachten een workshop te organiseren en hen door middel van intervisie te ondersteunen bij de aanpak van pesten. Daarnaast wil de school een korte, bestaande workshop over weerbaarheid voor leerlingen in groep 5 laten uitvoeren.
*
In een verpleeghuis loopt het ziekteverzuim de spuigaten uit. Als jij onderzoekt waar dat aan kan liggen, kom je er achter dat een kleine groep patiënten zoveel aandacht vraagt dat de verzorgenden zich voortdurend overbelast voelen. Jij bedenkt, in overleg met de betrokken, een training waarin de medewerkers leren op een vriendelijke manier grenzen te stellen. Tijdens de training oefenen de verzorgenden met nieuwe vaardigheden.
*
Een detailhandelsorganisatie wil de toenemende concurrentie vanuit internet-winkelen het hoofd bieden door zich te onderscheiden op het gebied van topservice en klantenbinding. Aan jou de vraag om daar een samenhangend opleidingspakket voor te ontwerpen met een passend aanbod voor alle medewerkers.
*
 
Toegepast psychologen komen op zeer veel verschillende plekken terecht, maar allen houden zich bezig met het aanleren van nieuw gedrag. De één doet dit meer op het vlak van de gezondheidszorg, de ander meer in het arbeidsleven en weer een ander geeft trainingen aan particulieren. In de praktijk hebben interventies die gericht zijn op verandering of leren van nieuw gedrag vaak de vorm van een groepsactiviteit: een groepsinterventie. Men gebruikt meestal de termen training, workshop of studiebijeenkomst voor een bijeenkomst die tot doel heeft een groep mensen nieuw gedrag of nieuwe vaardigheden aan te leren.
 
Binnen de module werken we toe naar deze eindterm:
 
“De student ontwerpt zelfstandig een groepsinterventie naar aanleiding van een vraagstuk uit de beroepscontext.  Ten behoeve van de groepsinterventie verzamelt en interpreteert ze kwalitatieve onderzoeksgegevens en past ze relevante psychologische theorieën toe. De student voert de ontworpen groepsinterventie uit en evalueert deze. De student maakt zo nodig gebruik van digitale technieken.”
 
Jullie gaan tijdens deze module in een duo een groepsinterventie ontwerpen en ook daadwerkelijk uitvoeren. Een interventie is een verzamelnaam voor activiteiten die je organiseert om ’iets‘ te veranderen. Bij een training wil je gedrag/ vaardigheden veranderen, maar je kunt ook een conferentie ontwerpen, een seminar, een studie of heidag, een themadag of zelfs een langlopend verandertraject met een team. Daarbij kan de focus dus ook liggen op het veranderen van werkprocessen, attitudes of de inrichting van een organisatieonderdeel.
De eerste lesdag staat in het teken van de introductie van module 3 en nadere kennismaking met elkaar en met de docenten. We beginnen alle lesdagen om 09.00 uur en de dag duurt tot uiterlijk 17.00 uur. Op Blackboard kun je informatie vinden over de deadlines en de voorbereidingen die van je gevraagd worden. We vinden het belangrijk dat jullie van en met elkaar leren, vandaar we een beroep doen om ieders actieve aanwezigheid tijdens de lesdagen.
 
Interventiecyclus
Bij het opzetten van een groepsinterventie gaat een Toegepast Psycholoog methodisch te werk. Het stappenplan voor het ontwerpen van gedragsinterventies door middel van toegepast onderzoek kent zijn oorsprong in de regulatieve cyclus van Strien (1986), ook wel de interventiecyclus genoemd. De interventiecyclus bestaat uit de volgende vier fases: Diagnose- & Analysefase, Ontwerpfase, Uitvoeringsfase en de Evaluatiefase.
 
In de Diagnose- en Analysefase ga je proberen een goed beeld te krijgen van de situatie zoals die nu is en de situatie die gewenst wordt. Om dat voor elkaar te krijgen gebruik je een aantal vaardigheden en je gebruikt kennis uit het eerste jaar, zoals interviewen en probleemanalyse, maar je gaat natuurlijk ook een stap verder. Je gebruikt in iedere stap desk- en field research om alle relevante informatie volledig en vanuit verschillende invalshoeken in kaart te brengen. Je maakt gebruik van diagnoseschema's, een groslijst en schrijft een opdrachtgeverscontract.
 
In de Ontwerpfase ga je verder met het daadwerkelijk ontwerp. Je wordt steeds meer expert in het onderwerp en gaat een draaiboek opstellen en een trainershandleiding maken. Een andere trainer zou jouw training moeten kunnen geven op basis van de informatie die jij geeft. Vooral het format uitwerking werkvormen is een belangrijk hulpmiddel. Per werkvorm geef je een concrete beschrijving van de oefening, de tijdsduur, de benodigde materialen, het leerdoel, de motivatie, de instructie, het verloop en de evaluatie/ nabespreking op leerdoelen.
 
Tijdens de Uitvoeringsfase ga je de interventie daadwerkelijk uitvoeren. Dit doe je de eerste keer als generale repetitie voor je klasgenoten en de docenten en daarna voor de deelnemers van jouw groepsinterventie. Je neemt de uitvoering op op beeld zodat je bepaalde beeldfragmenten kunt laten zien en deze kunt koppelen aan jouw interactieve vaardigheden, jouw didactische vaardigheden en jouw professionele vaardigheden. Ook vraag je medestudenten om feedback op je trainersvaardigheden.
 
Tijdens de Evaluatiefase kijk je hoe de interventie heeft gewerkt. Dit doe je op verschillende niveaus. In de eerdere fases houd je er al rekening mee hoe je wilt gaan evalueren. Een evaluatierapport geeft een indicatie van het effect van de interventie en welke factoren (in het ontwerp en de uitvoering) daarbij relevant zijn. Vervolgens formuleer je in het rapport concreet verbeterpunten voor het ontwerp en de uitvoering.
 
Psychologie van de groep
Psychologie van de groep bestaat uit de volgende onderdelen: Groepsdynamica, Gedragsbeïnvloeding en Breinleren. De principes uit deze onderdelen kun je toepassen in de groepsinterventie. Ook ga je tijdens de module een aantal keer een lesbijdrage verzorgen in duo's. Voor de lesbijdrage 'groepsdynamica' krijg je een kant en klaar draaiboek, waarmee je direct de vloer op kan tijdens lesdag 2 of 3. Dan heb je dat maar vast gedaan! Voor de lesbijdrage 'breinleren' werk je op grond van een gegeven leerdoel zelf een draaiboek uit. Hiermee oefen je in het ontwerpen van werkvormen. Daarnaast oefen je zo in een veilige omgeving je trainersvaardigheden. Voor het onderdeel breinleren maken we gebruik van het boek ‘breinopeners’ van Ria van Dinteren. Bij het onderdeel gedragsbeïnvloeding hoort het boek ‘beïnvloeden en veranderen van gedrag’ van Carina Wiekens en er staan opnames van colleges op Blackboard.

Professioneel werken III
Tijdens Professioneel werken III staan de deelcompetneties ‘ondernemende houding’ en ‘gericht op samenwerken’ centraal. 

Gedurende het semester maakt de student deelopdrachten die aansluiten op de stappen van de interventiecyclus, het toepassen van de psychologische basiskennis en professioneel werken. Deze opdrachten voegt de student, eventueel samen met aanvullende bewijsstukken, samen in een portfolio om de leeruitkomsten behorende bij deze module aan te tonen.

Dagvoorzitters
In deze module werken we met dagvoorzitters. Elke week zijn twee andere studenten de dagvoorzitter van de lesdag. De dagvoorzitters geven aan het begin van de lesdag een overzicht van het programma van vandaag, inventariseren wensen behoeften van deelnemers, ontvangen eventuele afmeldingen van studenten, nemen contact op met de docenten indien nodig en sluiten de lesdag af met een afronding en een vooruitblik naar volgende week.